Website van de Evangelisch-Lutherse Gemeente Oost-Groningen.De 95 stellingen van Martin Luther |
|
|
|
|
Uit het boek: Lutherse geschriften, belijdenisteksten van een kerk 31 Oktober 1517 Is het juist om op 31 oktober de hervorming te herdenken? Wie zegt dat de reformatie veel eerder begon dan op de dag dat Luther zijn 95 stellingen tegen de aflaat schreef, namelijk in het klooster op de katheder en de kansel, waar hij studeerde en streed, college gaf en preekte, heeft wel een beetje gelijk. In Luthers studiecel, zegt Ebeling, had de verborgen atoomsplitsing plaats die de kettingreactie der hervorming in gang zette. Anderen zeggen: men zou de herdenking der reformatie juist later moeten zetten. Want toen Luther de stellingen publiceerde, was hij nog een trouw aanhanger van paus en katholieke kerk en hij had er geen vermoeden van welk een storm ze zouden ontketenen. Maar de dag dat hij de bul verbrandde of de dag dat hij stand hield in Worms, dát waren dagen waarop hij zich bewust was wat hij deed en in het openbaar optrad met zijn getuigenis! Wie zo redeneren hebben ook een beetje gelijk. Luther zelf heeft echter in zijn retrospecties de reformatie toch altijd laten beginnen met de strijd tegen de aflaat. Hij noemt daarbij weliswaar nooit de 95 stellingen als zodanig - die waren in zijn ogen helemaal niet zo opzienbarend - maar hij zegt wel enkele malen: in 1517 begon ik tegen de aflaat en de paus te schrijven. En wanneer hij op 31 oktober 1527 met zijn vrienden bij een goed glas de grote dag herdenkt, spreekt hij van 'het tiende jaar na de vernietiging der aflaten'. Ook heeft hij duidelijk gezegd, dat hij er toentertijd geen vermoeden van had dat die thesen zulk een explosie teweeg zouden brengen: 'als ik dat geweten had, zou ik allerlei dingen wel anders geformuleerd hebben!' Aflaathandel. Houtsnede van Jorg Breu den Oude bij een anoniem vlugschrift: Ein Frag an eynem Muntzer (ca 1530). 
In oktober 1517 was de leer van de aflaat, van de schat der kerk, verworven door de verdiensten van Christus en de heiligen, waaruit de paus kon putten om tegen betaling vrijstelling te geven van straf in dit en het toekomstig leven, nog niet officieel kerkelijk 'gedefinieerd'. Men mocht dus nog kritiek uitoefenen op de gang van zaken en de daarachter staande theorie en zeker stond het iedere theologische hoogleraar vrij daarover een academische disputatie te laten houden. Luther dacht werkelijk dat de kerkelijke autoriteiten hem dankbaar zouden zijn voor de waarschuwing die hij liet horen tegen de onverantwoordelijke manier waarop een aflaatprediker als Tetzel zijn waar aan de man bracht. Maar hij vergiste zich. Wat in Tetzels instructie stond, was geen verdraaiing, zoals hij gedacht had, maar het werd werkelijk gedekt door de autoriteiten. Ja, Cajetanus haastte zich om er voor te zorgen dat de onbijbelse opvattingen, die door Luther gesignaleerd werden, binnen de kortst mogelijke tijd officieel als kerkleer werden vastgesteld, zodat alle discussie daarover strafbaar werd. Deze reactie was voor Luther wel bijzonder teleurstellend en ergerlijk, vooral omdat hij in dezelfde dagen pas goed zag, dat achter die traditionele aflaatpraktijk en -leer opvattingen schuilgingen over het wezen der Kerk, de positie van de paus, de rechtvaardiging van de zondaar en heel het christelijk leven, die hij naar zijn diepste overtuiging uit alle kracht moest bestrijden. Hoe het allemaal met elkaar samenhing, werd hem pas langzamerhand duidelijk. Hij schrok ervan, nu hij zag, dat hij, door één steen los te wrikken, heel het gebouw aan het wankelen bracht. 'Ik vrees, dat het liedje wel eens te hoog zou kunnen worde~ voor mijn stem', zei hij. Maar hij kon niet meer terug, stap voor stap moest hij verder, eerder weer strevend dan opzettelijk. 'God heeft mij erin gebracht als een blind paard'. Juist daarom zag Luther zelf het begin van de reformatie in die 95 stellingen tegen de aflaat, omdat daar zo duidelijk bleek, dat het niet ging om iets wat hij zelf had uitgedacht of uitgewerkt. Hij wist zich instrument in hoger hand. Het aanslaan der stellingen heeft in later tijd voor de protestanten een zekere symbolische betekenis gekregen, maar de daad op zichzelf was natuurlijk in Luthers dagen niets bijzonders. Disputaties waren in het studieplan van iedere universiteit voorgeschreven als verplichte oefening voor elke student, ze waren bovendien vereist voor het behalen van een academische graad. De stellingen werden altijd door de hoogleraar opgesteld en ze moesten in het openbaar worden aangeslagen door de pedel. |
Naast deze officiële, verplichte disputaties, die door studenten moesten worden gehouden, bestonden er echter ook vrije disputationes. Als een hoogleraar over een of ander actueel thema een discussie op gang wilde brengen of bepaalde resultaten uit zijn onderzoek bekend wenste te maken, kon hij daartoe natuurlijk van de gewone, in het rooster voorgeschreven of voor de promoties verplichte disputaties gebruik maken, waarbij uiteraard van te voren vaststond wie eraan zouden deelnemen. Maar hij kon ook een publieke oproep laten uitgaan voor een algemene disputatie. Deze laatste weg koos Luther voor zijn aanval op leer en praktijk van de aflaat, een weg die hij in de dagen daarvoor en daarna trouwens nog enkele malen bewandelde. We behoeven er ons dus niet over te verbazen dat in deze thesen geen dag en uur genoemd wordt voor de openbare discussies, men kon immers een en ander pas regelen als er werkelijk dis put anten kwamen opdagen. In dit geval nu heeft zich niemand gemeld, die zich geroepen voelde om de gangbare opvattingen te verdedigen. Luther zond op die 31e oktober 1517 de stellingen aan de aartsbisschop Albrecht van Mainz en de bisschop Hieronymus van Brandenburg, aan enkele vrienden en aan een aantal geleerden van wie hij hoopte dat ze althans schriftelijk hem hun mening zouden willen geven. Zonder dat hij daarop verdacht was, werden ze in talloze afschriften en al spoedig ook, in het Duits vertaald, door verschillende drukkers nagedrukt, alom verspreid. Uit allerlei gegevens kunnen we opmaken, dat ze ongehoord snel hun weg vonden door het hele land. Daaruit blijkt in hoe brede kring een opgekropte ergernis tegen de aflaatkramerij bestond. Anders hadden deze in zuiver wetenschappelijke termen gestelde thesen, die slechts een voorzichtig waarschuwend geluid laten horen en waarlijk niet revolutionair genoemd kunnen worden, onmogelijk kunnen dienen als vonk in het kruitvat. Pas toen de door deze ongewilde publicatie op gang gebrachte beweging steeds verder en feller om zich heen greep en Luther het ene strijdschrift na het andere tegen steeds weer nieuwe aanvallers in het licht moest geven, bleek dat er op 31 oktober in Wittenberg iets bijzonder gebeurd was. Maar toen trad ook al gauw de aflaatkwestie zelf min of meer op de achtergrond, gezien de theologische en kerkelijke vragen, die er achter lagen en zich nu met geweld naar voren drongen. Dat waren ook de vragen, waarom het Luther eigenlijk ging, al was hij zich dat zelf eerst niet zo duidelijk bewust geweest. De eerste mededeling, die we bezitten over het feit van het aanslaan aan de deur van de Slotkapel, is van Melanchthon. Deze had als naaste medewerker van de reformator de taak om na diens overlijden in zijn plaats de voorrede te schrijven voor het tweede deel van de zogenaamde Wittenberger uitgave van Luthers Latijnse werken. Voor het eerste deel had Luther dat nog zelf gedaan: daarin waren ook de 95 stellingen opgenomen. Melanchthon nu schrijft: 'Deze stellingen sloeg hij op de dag vóór Allerheiligen (31 okt.) in het jaar 1517 aan aan de Slotkerk te Wittenberg.' Nu is het natuurlijk wel waar, dat Melanchthon er zelf niet bij geweest kan zijn, want hij kwam in 1518 in Wittenberg. Maar dat is toch wel heel kort na het gebeuren en Melanchthon was een nauwgezet wetenschappelijk man met historische interesse, die aan de universiteit van Wittenberg heel zijn leven wijdde. De twijfel die de laatste tijd door enkele roomskatholieke geleerden is uitgesproken over de vraag, of Luther de stellingen wel heeft aangeslagen, berust vooral op de brief die deze aan de aartsbisschop zond op 31 oktober 1517, als bijlage waarvan hij de thesen insloot. Men meent daaruit en uit latere uitlatingen van de reformator te mogen concluderen, dat hij de stellingen aan zijn superieuren stuurde in het vertrouwen dat dezen dan wel een einde zouden maken aan dat gedoe met de aflaat. Zou hij ze meteen ook in het openbaar hebben gepubliceerd, zonder hun antwoord af te wachten, dan zou dat van weinig respect jegens de gezagsdragers getuigen. Men meent dat Luther in die dagen nog zulk een gehoorzaam zoon der kerk was, dat hij dit niet kon. Er is echter heel wat in te brengen tegen deze hypothese. Ik wees er steeds op dat men Melanchthons getuigenis niet zomaar ter zijde kan schuiven. Uit de brief aan de aartsbisschop kan men onmogelijk concluderen dat Luther bereid was eerst diens antwoord af te wachten. Hij sluit zijn stellingen slechts in als bewijs voor de zwakheid van de aflaatleer en noemt ze ook alleen maar in een 'postscriptum'. Zo is er meer dat tegen deze op zichzelf goed bedoelde hypothese in het veld kan worden gebracht. Wel is een gevolg van de in de laatste jaren gevoerde discussie over deze zaak, dat wij duidelijker dan ooit zijn gaan inzien, dat het aanslaan op zichzelf een vrij onbetekenend gebeuren is geweest. Als symbool mag het enige waarde hebben, historisch gezien gaat het hier om een bijzaak. Daarover zijn alle onderzoekers het wel eens. |
| naar: begin van dit artikel of naar: boven of naar: Home | |
Uit echte, waarachtige liefde en bijzondere ijver om de waarheid aan het licht te brengen wordt te Wittenberg onder leiding van de eerwaarde vader dr. Maarten Luther, augustijn, magister der vrije kunsten en der Heilige Schrift en daar ook gewoon hoogleraar in deze vakken gedisputeerd over de volgende stellingen.Hij verzoekt daarom degenen, die niet aanwezig kunnen zijn om met ons daarover mondeling te disputeren, dit schriftelijk te doen. In de naam van onze Heer Jezus Christus AMEN 1. Toen onze Heer en Meester Jezus Christus zei: 'Doet boete' enz. (Matth. 4: 17), wilde Hij dat het hele leven van zijn gelovigen een voortdurende boete zou zijn. 2. Dit woord mag niet verstaan worden als betrekking hebbend op het sacrament van de boete dat bestaat uit biecht en genoegdoening en bediend wordt door het priesterlijk ambt. 3. Het heeft ook niet alleen betrekking op de innerlijke boete, ja de innerlijke boete is niets, als deze niet uiterlijk op allerlei wijze de versterving van het vlees bewerkt. 4. Daarom blijft de goddelijke straf, zolang de mens afkeer heeft van zichzelf - en dat is de echte innerlijke boete - bestaan tot aan de overgang uit dit tot het eeuwige leven. 5. De paus wil en kan geen andere straf kwijtschelden dan die hij heeft opgelegd naar eigen goeddunken of volgens kerkelijke wetten. 6. De paus kan geen enkele schuld anders vergeven dan door te verklaren en te bekrachtigen, dat ze door God vergeven is; hij kan echter wel de schuld vergeven in die gevallen waarover hem dat recht toekomt. Bij minachting van dat recht zou die schuld blijven bestaan. 7. God vergeeft niemand de schuld zonder hem te brengen tot deemoedige gehoorzaamheid aan de priester als zijn plaatsvervanger. 8. De kerkelijke regels over de boete zijn alleen bestemd voor de levenden en volgens diezelfde regels mag aan stervenden niets worden opgelegd. 9. Daarom bewijst de Heilige Geest ons door de paus een weldaad, waar deze in zijn decreten overal uitzonderingen maakt in geval van dood of uiterste nood. 10. De priesters, die voor stervenden kerkelijke boetedoeningen tot in het vagevuur laten gelden, handelen ontwetend en verkeerd. 11. Dit onkruid, dat men kerkelijke straffen laat doorlopen tot in het vagevuur, is zonder twijfel gezaaid toen de bisschoppen sliepen. 12. Vroeger werden 'kerkelijke straffen' (dat is boete en genoegdoening voor begane zonde) niet ná, maar vóór de absolutie opgelegd om daardoor te beproeven of het berouw oprecht was. 13. De stervenden worden door hun dood verlost van dit alles; de stervenden gelden voor het kanoniek recht reeds als dood; ze zijn daar rechtens al van bevrijd. 14. Onvolkomen vroomheid of onvolkomen liefde veroorzaken op het sterfbed noodzakelijkerwijs grote angst; en des te groter naarmate die beide geringer zijn. 15. Die angst en schrik zijn op zichzelf - om van andere dingen nog maar te zwijgen - al voldoende om een mens de pijn van het vagevuur te doen gevoelen, ze benaderen de verschrikking der vertwijfeling. 16. Men kan zeggen, dat hel, vagevuur en hemel op dezelfde wijze te onderscheiden zijn als vertwijfelen, bijna vertwijfelen en heilszekerheid. 17. De zielen in het vagevuur zullen vermindering van de verschrikking wel net zo nodig hebben als toename van de liefde. 18. Er zijn geen redelijke en schriftuurlijke motieven voor de opvatting, dat zij niet meer in staat zijn verdienste te verwerven of in liefde toe te nemen. 19. Evenmin voor de opvatting, dat alle zielen in het vagevuur zeker zijn van hun behoud, ook al zijn wij daar wel heel zeker van. 20. Daarom bedoelt de paus met de woorden 'volkomen kwijtschelding van alle straffen' niet, dat zonder meer alle straffen kwijtgescholden zouden worden, maar alleen die straffen die hij zelf heeft opgelegd. 21. Daarom dwalen die aflaat predikers die zeggen, dat door de aflaten van de paus de mens gered en bevrijd wordt van alle straffen. 22. De paus scheldt dus aan de zielen in het vagevuur geen enkele straf kwijt die zij in dit leven volgens de kerkelijke regels hadden moeten boeten. 23. Als er sprake is van kwijtschelding van alle straffen, dan bestaat dat alleen voor de meest volkomenen, dus voor heel weinigen. 24. Daarom wordt een groot deel van het volk bedrogen, wanneer hun met een groots gebaar zonder onderscheid de vrijspraak van alle straf beloofd wordt. 25. Wat dus geldt voor de paus ten aanzien van het vagevuur in het algemeen, dat geldt evengoed voor elke bisschop en pastoor in hun bisdom of parochie. 26. De paus doet er zeer goed aan de zielen in het vagevuur vergeving te schenken niet krachtens zijn sleutelmacht (die hij daartoe in het geheel niet heeft), maar op grond van de voorbede. 27. Het is puur menselijk gedoe, als men beweert, dat de ziel uit het vagevuur omhoogschiet, zodra de klank van het geld in de kist rinkelt. 28. Eén ding is zeker: zodra het geld in de kist klinkt kunnen gewinzucht en hebzucht toenemen, maar de voorbede van de Kerk pleit op het welbehagen Gods alleen. 29. Wie weet eigenlijk, of alle zielen in het vagevuur wel verlost willen worden; denk maar aan wat verteld wordt over Sint Severinus en Sint Paschalis. 30. Niemand is zeker van de oprechtheid van zijn berouw, dus kan hij nog veel minder zeker zijn van de volledige vergeving. 31. Even zeldzaam als iemand met waarachtig berouw is iemand die waarlijk aflaat ontvangt, dus zeer zeldzaam. 32. Wie denken door aflaatbrieven zeker te zijn van hun behoud zullen met hun leraars onder het eeuwig oordeel vallen. 33. Men kan zich niet genoeg hoeden voor hen die de aflaat van de paus een onschatbare gave Gods noemen waardoor de mens met God verzoend wordt. 34. Immers, de genade van de aflaat heeft alleen maar betrekking op de door mensen bij de biecht opgelegde genoegdoeningen. 35. Niet christelijk prediken zij, die leren, dat zij die zielen uit het vagevuur loskopen of biechtbrieven verwerven geen berouw nodig hebben. 36. Ieder christen die oprecht berouw heeft, heeft een volkomen vergeving van straf en schuld, ook zonder aflaatbrieven. 37. Ieder christen, hetzij dood of levend, heeft deel aan alle goederen van Christus en van de Kerk, ook zonder aflaatbrieven; het wordt alles door God geschonken. 38. Toch moet het aandeel van de paus in de vergeving niet veracht worden, want - zoals boven gezegd (st. 6) - ook dat is een aanzeggen en toezeggen van de goddelijke vergeving. 39. Het is erg moeilijk, ook voor de geleerdste theologen, om voor het volk tegelijk hoog op te geven van een overvloed aan aflaten en aan te sporen tot een waarachtig berouw. 40. Waarachtig berouw verlangt de straf (genoegdoening) en bemint die, maar de overvloed aan aflaten maakt onverschillig en doet die (straffen) haten, geeft daar althans gelegenheid toe. 41. Men moet voorzichtig zijn met het verkondigen van de pauselijke aflaten, opdat bij het volk niet de verkeerde mening post vat, dat deze de voorkeur verdienen boven andere goede werken der liefde. 42. Men moet de christenen leren, dat het niet in de geest van de paus is, het verwerven van aflaten ook maar bij benadering op één lijn te stellen met een daad van barmhartigheid. 43. Men moet de christenen leren, dat wie aan een arme geeft of aan een behoeftige leent, beter doet dan wie een aflaat koopt. 44. Want door een daad van liefde neemt de liefde toe en wordt de mens beter, maar door de aflaat wordt hij niet beter, hoogstens van wat straffen bevrijd. 45. Men moet de christenen leren, dat wie een arme ziet, die over het hoofd ziet en in plaats daarvan een aflaat koopt, niet de pauselijke aflaat maar wel de toorn Gods over zich heen krijgt. 46. Men moet de christenen leren, dat zij, als zij geen overdadige rijkdom bezitten, verplicht zijn wat voor hun huis nodig is te bewaren en het in geen geval aan aflaten te verspillen. 47. Men moet de christenen leren, dat aflaten kopen iets vrijwilligs is en geen gebod. 48. Men moet de christenen leren, dat de paus bij het schenken van aflaat meer dan geld een gebed voor hem zelf nodig heeft en wenst. |
49. Men moet de christenen leren, dat de pauselijke aflaat goed is zolang men daarop niet vertrouwt, maar dat er integendeel niets schadelijker is, als men daardoor de vreze Gods kwijt raakt. 50. Men moet de christenen leren, dat de paus, als hij wist van de afpersingen der aflaatpredikers, liever zou willen, dat de St. Pieterskerk tot as zou verbranden dan dat die gebouwd moest worden van de huid, het vlees en het gebeente van zijn schapen. 51. Men moet de christenen leren, dat de paus bereid zou zijn - zoals hij dat ook verplicht is - zonodig de St. Pieterskerk te verkopen om van zijn eigen geld uit te delen aan velen van hen, bij wie de aflaatkramers het geld uit de zak geklopt hebben. 52. Het vertrouwen om door aflaten zalig te worden is waardeloos, al zou de met de verkoop belaste beambte, de aflaatcommissaris, ja ook de paus zelf zijn ziel ervoor in pand willen geven. 53. Wie ten behoeve van de aflaatpreken de verkondiging van het Woord van God in de kerken in de omgeving verbieden, zijn vijanden van Christus en de paus. 54. Aan het Woord van God wordt onrecht gedaan, als men in een preek evenveel of zelfs meer tijd besteedt aan het verkondigen van de aflaat dan aan het Woord van God. 55. Het is zeker de bedoeling van de paus, dat men, als er voor de aflaat - het geringe - één klok geluid wordt, één processie en één dienst gehouden wordt, dat er dan voor de prediking van het Evangelie honderd klokken geluid worden, honderd processies gehouden worden en honderd diensten. 56. De 'schatten' der Kerk waaruit de paus de aflaat uitdeelt, zijn in de gemeente van Christus niet duidelijk genoeg aangegeven of bekend gemaakt. 57. Blijkbaar gaat het hier niet om tijdelijke goederen, want die zouden door velen van de predikers niet zo makkelijk met volle handen uitgedeeld worden, die zouden ze eerder inzamelen. 58. Het zijn ook niet de verdiensten van Christus en de heiligen, want die bewerken altijd, zonder toedoen van de paus, de genade voor de innerlijke mens en tegelijkertijd kruis, dood en hel voor de uitwendige mens. 59. St. Laurentius heeft de armen der gemeente de schatten der Kerk genoemd; maar hij heeft daarbij het woord gebruikt naar de geest van zijn tijd. 60. Op goede gronden zeggen wij, dat de sleutelmacht van de Kerk haar ware schat is, haar door de verdienste van Christus geschonken. 61. Want het is duidelijk, dat voor kwijtschelding van straf en vrijspraak in bepaalde gevallen de macht van de paus alleen voldoende is. 62. De ware schat der Kerk echter is het heilig Evangelie van de heerlijkheid en de genade van God. 63. Maar deze schat is natuurlijk zeer gehaat, want daardoor worden de eersten tot laatsten. 64. De schat der aflaten daarentegen is natuurlijk bijzonder geliefd, want daardoor worden de laatsten de eersten. 65. Dus zijn de schatten van het Evangelie de netten waarmee men vroeger de mensen met rijkdom ving. 66. De schatten van de aflaat zijn de netten waarmee men nu de rijkdom van de mensen vangt. 67. De aflaat, die door de predikers als de 'grootste genade' verkondigd wordt, moet inderdaad 'groot' heten, in die zin, dat hij veel opbrengt. 68. Maar de aflaat is werkelijk uiterst gering, vergeleken met de genade van God en het geloofsleven onder het kruis. 69. De bisschoppen en pastoors zijn verplicht de commissarissen van de apostolische aflaat met alle eerbied toe te laten. 70. Maar ze zijn nog meer verplicht met ogen en oren op te letten, dat deze commissarissen niet in plaats van wat de paus heeft opgedragen hun eigen fantasieën prediken. 71. Wie de waarheid van de pauselijke aflaat weerspreekt, die zij vervloekt! 72. Maar wie zich bezorgd maakt over de willekeur en de brutaliteit in de woorden van de aflaatpredikers, die zij gezegend! 73. Zoals de paus terecht met zijn toorn en ban hen straft die ten aanzien van de aflaathandel allerlei bedrog plegen, 74. zo wil hij nog veel meer hen straffen met zijn toorn en de ban, die onder de dekmantel van de aflaat met allerlei handigheden aan de heilige liefde en de waarheid afbreuk doen. 75. Te veronderstellen, dat de aflaat van de paus zo krachtig werkt, dat hij een mens zou kunnen vrijspreken van de zonde, zelfs als hij (om iets onmogelijks te noemen) de moeder Gods verkracht had, is krankzinnig. 76. Wij stellen daarentegen, dat de pauselijke aflaat niet de schuld kan wegnemen van ook maar de geringste vergefelijke zonde. 77. Wie zegt, dat St. Petrus, als hij nu paus was, geen groter genade zou kunnen uitdelen, spreekt lastering tegen St. Petrus en de paus. 78. Daartegenover stellen wij, dat deze, ja iedere paus, over groter genaden (dan de aflaat) beschikt namelijk over het Evangelie, de geestelijke krachten, de gave om gezond te maken enz. waarvan sprake is in 1 Cor. 12. 79. Als men zegt, dat het kruis, opgericht (in de kerken), gesierd met het pauselijk wapen, evenveel macht heeft als het kruis van Christus, dan is dat een godslastering. 80. Bisschoppen, priesters en theologen die dulden, dat men het volk dergelijke dingen predikt, zullen daarvan rekenschap moeten afleggen. 81. Een dergelijke onbeschaamde aflaatprediking maakt het ook geleerden moeilijk om de eer en de waardigheid van de paus in bescherming te nemen tegen laster en zeker ook tegen de scherpe vragen van leken. 82. Bijvoorbeeld: waarom ruimt de paus het vagevuur niet leeg vanwege zijn allerheiligste liefde en vanwege de grote nood der zielen - dat zou toch voor hem de meest voor de hand liggende reden moeten zijn -? Nu verlost hij immers oneindig veel zielen terwille van dat ellendige geld voor de bouw van de basiliek - een geringe reden. 83. Of: waarom blijven de dodenmissen en de jaarlijkse gedachtenisvieringen voor de overledenen dan nog bestaan en waarom geeft hij de jaargelden die daarvoor gesticht werden niet terug of staat hij hun teruggave niet toe, het is toch zeker onjuist om voor de al (door de aflaat! vert.) verlosten nog te bidden? 84. Of: wat is dat voor een nieuwe vroomheid van God en van de paus, dat zij aan een goddeloze of bijvoorbeeld een vijand toestaan voor geld een godvrezende en door God beminde ziel te verlossen in plaats van dat zij die uit liefde omniet verlossen, vanwege de grote nood van een godvrezende en beminde ziel? 85. Of: waarom worden de oude boetevoorschriften, die toch allang feitelijk en praktisch zijn afgeschaft en als dode letter beschouwd moeten worden, nog met geld afgekocht in verband met de aflaat, alsof zij nog van kracht en springlevend waren? 86. Of: waarom bouwt de paus nu niet liever de St. Pieterskerk van zijn eigen geld in plaats van dat van de arme christenen, terwijl toch zijn vermogen groter is dan dat van de rijkste Crassus? 87. Of: wat kan de paus nog kwijtschelden of schenken aan hen die door volkomen berouw reeds aanspraak hebben op volkomen vergeving en op het verkrijgen van alle geestelijke goederen? 88. Of: wat zou voor de Kerk beter zijn, dan wanneer de paus, wat hij nu slechts eenmaal doet, dagelijks honderdmaal aan elke gelovige als kwijtschelding zou uitdelen? 89. Daar het de paus toch bij de aflaat meer te doen is om de zaligheid der zielen dan om. het geld, waarom heeft hij dan de vroeger verleende brieven over aflaten doen vervallen, terwijl die toch evenveel uitwerking hadden? 90. Als men deze scherpe en ernstige bezwaren van de leken slechts met geweld wil onderdrukken en ze niet tot zwijgen wil brengen door met goede argumenten aan te komen, betekent dit, dat men de Kerk en de paus aan de spot der vijanden prijs geeft en de christenen ongelukkig maakt. 91. Als de aflaten naar de geest en de bedoeling van de paus gepredikt werden, dan zouden die bezwaren makkelijk opgevangen kunnen worden, ja dan zouden ze nooit opgekomen zijn. 92. Weg dus met al die profeten, die tot de gemeente van Christus zeggen: 'Vrede, vrede' en er is geen vrede (Ezech. 13:10, 16). 93. Moge het echter die profeten welgaan, die tot de gemeente van Christus zeggen: Kruis, kruis en het is geen kruis. 94. Men moet de christenen aansporen om hun Hoofd Christus te trachten na te volgen door straffen, dood en hel heen, 95. en zo meer erop vertrouwen, dat zij door vele verdrukkingen heen de hemel binnengaan, dan door een lichtvaardig vertrouwen op die vrede. 31 oktober 1517 |
| naar: begin van dit artikel of naar: boven of naar: Home | |
|
"DISPUTATIO PRO DECLARATIONE VIRTUTIS INDULGENTIARUM." ALITER DICTUM "95 THESES" by Martin Luther D. MARTIN LUTHERS WERKE: KRITISCHE GESAMMTAUSGABE 1. Band (Weimar: Hermann Boehlau, 1883). pp. 233-238. Amore et studio elucidande veritatis hec subscripta disputabuntur Wittenberge, Presidente R. P. Martino Lutther, Artium et S. Theologie Magistro eiusdemque ibidem lectore Ordinario. Quare petit, ut qui non possunt verbis presentes nobiscum disceptare agant id literis absentes. In nomine domini nostri Hiesu Christi. Amen. 1. Dominus et magister noster Iesus Christus dicendo `Penitentiam agite &c.' omnem vitam fidelium penitentiam esse voluit. 2. Quod verbum de penitentia sacramentali (id est confessionis et satisfactionis, que sacerdotum ministerio celebratur) non potest intelligi. 3. Non tamen solam intendit interiorem, immo interior nulla est, nisi foris operetur varias carnis mortificationes. 4. Manet itaque pena, donec manet odium sui (id est penitentia vera intus), scilicet usque ad introitum regni celorum. 5. Papa non vult nec potest ullas penas remittere preter eas, quas arbitrio vel suo vel canonum imposuit. 6. Papa non potest remittere ullam culpam nisi declarando, et approbando remissam a deo Aut certe remittendo casus reservatos sibi, quibus contemptis culpa prorsus remaneret. 7. Nulli prorus remittit deus culpam, quin simul eum subiiciat humiliatum in omnibus sacerdoti suo vicario. 8. Canones penitentiales solum viventibus sunt impositi nihilque morituris secundum eosdem debet imponi. 9. Inde bene nobis facit spiritus sanctus in papa excipiendo in suis decretis semper articulum mortis et necessitatis. 10. Indocte et male faciunt sacerdotes ii, qui morituris penitentias canonicas in purgatorium reservant. 11. Zizania illa de mutanda pena Canonica in penam purgatorii videntur certe dormientibus episcopis seminata. 12. Olim pene canonice non post, sed ante absolutionem imponebantur tanquam tentamenta vere contritionis. 13. Morituri per mortem omnia solvunt et legibus canonum mortui iam sunt, habentes iure earum relaxationem. 14. Imperfecta sanitas seu charitas morituri necessario secum fert magnum timorem, tantoque maiorem, quanto minor fuerit ipsa. 15. Hic timor et horror satis est se solo (ut alia taceam) facere penam purgatorii, cum sit proximus desperationis horrori. 16. Videntur infernus, purgaturium, celum differre, sicut desperatio, prope desperatio, securitas differunt. 17. Necessarium videtur animabus in purgatorio sicut minni horrorem ita augeri charitatem. 18. Nec probatum videtur ullis aut rationibus aut scripturis, quod sint extra statum meriti seu augende charitatis. 19. Nec hoc probatum esse videtur, quod sint de sua beatitudine certe et secure, saltem omnes, licet nos certissimi simus. 20. Igitur papa per remissionem plenariam omnium penarum non simpliciter omnium intelligit, sed a seipso tantummodo impositarum. 21. Errant itaque indulgentiarum predicatores ii, qui dicunt per pape indulgentias hominem ab omni pena solvi et salvari. 22. Quin nullam remittit animabus in purgatorio, quam in hac vita debuissent secundum Canones solvere. 23. Si remissio ulla omnium omnino penarum potest alicui dari, certum est eam non nisi perfectissimis, i.e. paucissimis, dari. 24. Falli ob id necesse est maiorem partem populi per indifferentem illam et magnificam pene solute promissionem. 25. Qualem potestatem habet papa in purgatorium generaliter, talem habet quilibet Episcopus et Curatus in sua diocesi et parochia specialiter. 1. [26] Optime facit papa, quod non potestate clavis (quam nullam habet) sed per modum suffragii dat animabus remissionem. 2. [27] Hominem predicant, qui statim ut iactus nummus in cistam tinnierit evolare dicunt animam. 3. [28] Certum est, nummo in cistam tinniente augeri questum et avariciam posse: suffragium autem ecclesie est in arbitrio dei solius. 4. [29] Quis scit, si omnes anime in purgatorio velint redimi, sicut de s. Severino et Paschali factum narratur. 5. [30] Nullus securus est de veritate sue contritionis, multominus de consecutione plenarie remissionis. 6. [31] Quam rarus est vere penitens, tam rarus est vere indulgentias redimens, i. e. rarissimus. 7. [32] Damnabuntur ineternum cum suis magistris, qui per literas veniarum securos sese credunt de sua salute. 8. [33] Cavendi sunt nimis, qui dicunt venias illas Pape donum esse illud dei inestimabile, quo reconciliatur homo deo. 9. [34] Gratie enim ille veniales tantum respiciunt penas satisfactionis sacramentalis ab homine constitutas. 10. [35] Non christiana predicant, qui docent, quod redempturis animas vel confessionalia non sit necessaria contritio. 11. [36] Quilibet christianus vere compunctus habet remissionem plenariam a pena et culpa etiam sine literis veniarum sibi debitam. 12. [37] Quilibet versus christianus, sive vivus sive mortuus, habet participationem omnium bonorum Christi et Ecclesie etiam sine literis veniarum a deo sibi datam. 13. [38] Remissio tamen et participatio Pape nullo modo est contemnenda, quia (ut dixi) est declaratio remissionis divine. 14. [39] Difficillimum est etiam doctissimis Theologis simul extollere veniarum largitatem et contritionis veritatem coram populo. 15. [40] Contritionis veritas penas querit et amat, Veniarum autem largitas relaxat et odisse facit, saltem occasione. 16. [41] Caute sunt venie apostolice predicande, ne populus false intelligat eas preferri ceteris bonis operibus charitatis. 17. [42] Docendi sunt christiani, quod Pape mens non est, redemptionem veniarum ulla ex parte comparandam esse operibus misericordie. 18. [43] Docendi sunt christiani, quod dans pauperi aut mutuans egenti melius facit quam si venias redimereet. 19. [44] Quia per opus charitatis crescit charitas et fit homo melior, sed per venias non fit melior sed tantummodo a pena liberior. 20. [45] Docendi sunt christiani, quod, qui videt egenum et neglecto eo dat pro veniis, non idulgentias Pape sed indignationem dei sibi vendicat. 21. [46] Docendi sunt christiani, quod nisi superfluis abundent necessaria tenentur domui sue retinere et nequaquam propter venias effundere. 22. [47] Docendi sunt christiani, quod redemptio veniarum est libera, non precepta. 23. [48] Docendi sunt christiani, quod Papa sicut magis eget ita magis optat in veniis dandis pro se devotam orationem quam promptam pecuniam. |
24. [49] Docendi sunt christiani, quod venie Pape sunt utiles, si non
in cas confidant, Sed nocentissime, si timorem dei per eas amittant. 25. [50] Docendi sunt christiani, quod si Papa nosset exactiones venialium predicatorum, mallet Basilicam s. Petri in cineres ire quam edificari cute, carne et ossibus ovium suarum. 1. [51] Docendi sunt christiani, quod Papa sicut debet ita vellet, etiam vendita (si opus sit) Basilicam s. Petri, de suis pecuniis dare illis, a quorum plurimis quidam concionatores veniarum pecuniam eliciunt. 2. [52] Vana est fiducia salutis per literas veniarum, etiam si Commissarius, immo Papa ipse suam animam pro illis impigneraret. 3. [53] Hostes Christi et Pape sunt ii, qui propter venias predicandas verbum dei in aliis ecclesiis penitus silere iubent. 4. [54] Iniuria fit verbo dei, dum in eodem sermone equale vel longius tempus impenditur veniis quam illi. 5. [55] Mens Pape necessario est, quod, si venie (quod minimum est) una campana, unis pompis et ceremoniis celebrantur, Euangelium (quod maximum est) centum campanis, centum pompis, centum ceremoniis predicetur. 6. [56] Thesauri ecclesie, unde Pape dat indulgentias, neque satis nominati sunt neque cogniti apud populum Christi. 7. [57] Temporales certe non esse patet, quod non tam facile eos profundunt, sed tantummodo colligunt multi concionatorum. 8. [58] Nec sunt merita Christi et sanctorum, quia hec semper sine Papa operantur gratiam hominis interioris et crucem, mortem infernumque exterioris. 9. [59] Thesauros ecclesie s. Laurentius dixit esse pauperes ecclesie, sed locutus est usu vocabuli suo tempore. 10. [60] Sine temeritate dicimus claves ecclesie (merito Christi donatas) esse thesaurum istum. 11. [61] Clarum est enim, quod ad remissionem penarum et casuum sola sufficit potestas Pape. 12. [62] Verus thesaurus ecclesie est sacrosanctum euangelium glorie et gratie dei. 13. [63] Hic autem est merito odiosissimus, quia ex primis facit novissimos. 14. [64] Thesaurus autem indulgentiarum merito est gratissimus, quia ex novissimis facit primos. 15. [65] Igitur thesauri Euangelici rhetia sunt, quibus olim piscabantur viros divitiarum. 16. [66] Thesauri indulgentiarum rhetia sunt, quibus nunc piscantur divitias virorum. 17. [67] Indulgentie, quas concionatores vociferantur maximas gratias, intelliguntur vere tales quoad questum promovendum. 18. [68] Sunt tamen re vera minime ad gratiam dei et crucis pietatem comparate. 19. [69] Tenentur Episcopi et Curati veniarum apostolicarum Commissarios cum omni reverentia admittere. 20. [70] Sed magis tenentur omnibus oculis intendere, omnibus auribus advertere, ne pro commissione Pape sua illi somnia predicent. 21. [71] Contra veniarum apostolicarum veritatem qui loquitur, sit ille anathema et maledictus. 22. [72] Qui vero, contra libidinem ac licentiam verborum Concionatoris veniarum curam agit, sit ille benedictus. 23. [73] Sicut Papa iuste fulminat eos, qui in fraudem negocii veniarum quacunque arte machinantur, 24. [74] Multomagnis fulminare intendit eos, qui per veniarum pretextum in fraudem sancte charitatis et veritatis machinantur, 25. [75] Opinari venias papales tantas esse, ut solvere possint hominem, etiam si quis per impossibile dei genitricem violasset, Est insanire. 1. [76] Dicimus contra, quod venie papales nec minimum venialium peccatorum tollere possint quo ad culpam. 2. [77] Quod dicitur, nec si s. Petrus modo Papa esset maiores gratias donare posset, est blasphemia in sanctum Petrum et Papam. 3. [78] Dicimus contra, quod etiam iste et quilibet papa maiores habet, scilicet Euangelium, virtutes, gratias, curationum &c. ut 1. Co. XII. 4. [79] Dicere, Crucem armis papalibus insigniter erectam cruci Christi equivalere, blasphemia est. 5. [80] Rationem reddent Episcopi, Curati et Theologi, Qui tales sermones in populum licere sinunt. 6. [81] Facit hec licentiosa veniarum predicatio, ut nec reverentiam Pape facile sit etiam doctis viris redimere a calumniis aut certe argutis questionibus laicorm. 7. [82] Scilicet. Cur Papa non evacuat purgatorium propter sanctissimam charitatem et summam animarum necessitatem ut causam omnium iustissimam, Si infinitas animas redimit propter pecuniam funestissimam ad structuram Basilice ut causam levissimam? 8. [83] Item. Cur permanent exequie et anniversaria defunctorum et non reddit aut recipi permittit beneficia pro illis instituta, cum iam sit iniuria pro redemptis orare? 9. [84] Item. Que illa nova pietas Dei et Pape, quod impio et inimico propter pecuniam concedunt animam piam et amicam dei redimere, Et tamen propter necessitatem ipsius met pie et dilecte anime non redimunt eam gratuita charitate? 10. [85] Item. Cur Canones penitentiales re ipsa et non usu iam diu in semet abrogati et mortui adhuc tamen pecuniis redimuntur per concessionem indulgentiarum tanquam vivacissimi? 11. [86] Item. Cur Papa, cuius opes hodie sunt opulentissimis Crassis crassiores, non de suis pecuniis magis quam pauperum fidelium struit unam tantummodo Basilicam sancti Petri? 12. [87] Item. Quid remittit aut participat Papa iis, qui per contritionem perfectam ius habent plenarie remissionis et participationis? 13. [88] Item. Quid adderetur ecclesie boni maioris, Si Papa, sicut semel facit, ita centies in die cuilibet fidelium has remissiones et participationes tribueret? 14. [89] Ex quo Papa salutem querit animarum per venias magis quam pecunias, Cur suspendit literas et venias iam olim concessas, cum sint eque efficaces? 15. [90] Hec scrupulosissima laicorum argumenta sola potestate compescere nec reddita ratione diluere, Est ecclesiam et Papam hostibus ridendos exponere et infelices christianos facere. 16. [91] Si ergo venie secundum spiritum et mentem Pape predicarentur, facile illa omnia solverentur, immo non essent. 17. [92] Valeant itaque omnes illi prophete, qui dicunt populo Christi `Pax pax,' et non est pax. 18. [93] Bene agant omnes illi prophete, qui dicunt populo Christi `Crux crux,' et non est crux. 19. [94] Exhortandi sunt Christiani, ut caput suum Christum per penas, mortes infernosque sequi studeant, 20. [95] Ac sic magis per multas tribulationes intrare celum quam per securitatem pacis confidant. M.D.Xvii. _____________________________________________ This text was converted to ascii format for Project Wittenberg by Rev. Robert E. Smith and is in the public domain. You may freely distribute, copy or print this text. Please direct any comments or suggestions to: Rev. Robert E. Smith of the Walther Library at Concordia Theological Seminary. E-mail: CFWLibrary@CRF.CUIS.EDU Surface Mail: 6600 N. Clinton St., Ft. Wayne, IN 46825 USA Phone: (219) 481-2123 Fax: (219) 481-2126 |
| naar: begin van dit artikel of naar: boven of naar: Home | |